भिमज्वाला राई
गणतन्त्रपछिको पहिलो स्थानीय तहको निर्वाचन २०७४ साल असार १४ गते सम्पन्न भएको थियो । २० वटा वडाहरु भएको धरानको मत परिणाम आउन १२ दिन लाग्यो । असार २६ गते राती १० बजेर ५० मिनेट जाँदा निर्वाचन आयुक्तले तारा सुब्बालाई धरानको मेयरमा विजयी भएको घोषणा गरेका थिए । मेयर घोषणा भएको ३ सय ७२ दिन २०७५ साउन १ गते काठमाण्डौंको ग्राण्डी अस्पतालका चिकित्सकहरुले उनै तारा सुब्बालाई मृत घोषणा गरिदिए ।
विकासप्रेमी नेताका रुपमा धराने जनताले मायां र विस्वास गरेका तारा सुब्बालाई प्रतिद्धन्द्धी भन्दा ४ हजार ८ सय ५५ बढी २० हजार ९ सय ७५ लोकप्रियमत दिएर विजयी गरेका थिए । फूलमाला, अविर र नारा सहित बधाई दिएर मेयरको कुर्सीमा स्वागत गरेका धराने जनताले एकवर्षपछि उसैगरी फूलमाला लिएरै सडकमा लामबद्ध भएर आफ्ना प्रिय नेतालाई विदाई गरेका थिए ।
अधुरै छन्, सपनाहरु:
बि स.२०७५ असार ११ र १२ गते धरानको नगरसभा थियो । मेयरको दौडधुप हुनेनै भयो, जेठ अन्तिम सातादेखिनै तारा सुब्बा अस्वस्थ बनेका थिए । मृगौला प्रत्यारोपण गरेका सुब्बाले आफ्नो स्वास्थ्य भन्दा नगरसभालाई प्राथमिकतामा राखे । स्वास्थ्य अवस्थालाई समेत वास्ता नगरि काममा जोतिए । नगरसभा पछि १४ गते राजधानी पुग्दा उपचारमा ढिला भईसकेको थियो । धरानको विकास र समृद्धिका लागि एक वर्षको योजना बनाएर उपचार गर्न काठमाण्डौं गए तर कहिल्यै नफर्किने गरि विदा भए ।
भौतिक पूर्वाधार, खानेपानी, पर्यटन, सास्कृतिक सम्पदाहरुको संरक्षण, सकुम्बासीहरुको व्यवस्थापन र राहत, शिक्षा र स्वास्थ्य, केवलकार सञ्चालन र स्मार्टसिटी सहितको आधुनिक शहर निर्माण गर्ने उनका योजना र धराने जनताका विस्वासलाई अधुरै राखेर उनि विदा भए । जो अझै अधुरैछन् ।
महान विदाई:
साउन १ गते मेयरको शवलाई विपी कोईराला स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान धरान ल्याइएको थियो । २ गते विहान ७ वजेदेखि साढे ९ वजेसम्म मेयर तारा सुब्बालाई धरान १७ स्थित उनकै निवासमा राखिएको थियो । उनि जिवित हुँदा लगाइने सर्ट, पाईनट, कोट, चस्मा र ढाका टोपी र टाईमा राखिएको थियो । जहाँ आफन्त, ईष्टमित्र तथा स्थानिय पार्टीका नेता कार्यकर्ताहरुले पुष्पगुच्छा अर्पण गरेका थिए ।
बिहान १० वजे धरान उपमहानगरपालिका प्राङगणमा राखिएको थियो जहां नगरपालीकाका कर्मचारी, २० वटै वडाका जनप्रतिनिधिहरुले श्रद्धाञ्जली दिएका थिए । नगरपालिकाका सुरक्षाकर्मीहरुले राष्ट्रिय धुन सहित अन्तिम सलामी दिए ।
बिहान ११ वजे धरान १२ स्थित पव्लीक उच्च माविको प्राङगणमा राखिएको थियो । जहां उपप्रधान तथा रक्षा मन्त्री ईश्वर पोख्रेलले राष्ट्रिय झण्डा ओढाएका थिए । कोशी प्रदेशका मुख्यमन्त्री शेरधन राईले श्रद्धा अर्पण गरे । मन्त्रीहरु, सांसदहरु, पार्टी तथा जनसंगठनका नेताहरु पुष्पगुच्छा चढाएका थिए । देशभरीबाट आएका पालिकाका प्रमुख उपप्रमुख लगायतका जनप्रतिनिधिहरु र हजारौंको संख्यामा सर्वसाधारणले श्रद्धाञ्जली अर्पण गरेका थिए । २ वजे धरान नगर परिक्रमा गराएर धरान १९ स्थित हरियाली सामुदायीक बनमा अन्त्यष्टि गरिएको थियो ।
समृद्ध धरानको सपनालाई अलपत्र छाडेर अस्ताएका नगर पिताको असामयीक विदाईमा धरान शोकमा डुब्यो । तारा सुब्बाको महाप्रस्थानको यतिका वर्षहरु वितेपनि उनका कार्य कौशलताका अनुभवि प्रभावहरुको अभाव खट्कीरहेको छ ।
राजनीतिको उकाली ओराली:
बि.स.२०२३ साल माघ १८ गते दुर्गम पहाडि जिल्ला तेह्रथुममा जन्मिएका सुब्बा १३ बर्षकै उमेरदेखि विद्यार्थी संगठन मार्फत पञ्चायती व्यवस्था विरोधी आन्दोलनमा जोडिनुभयो । आन्दोलनमै जीवनको अन्तिम सास फेर्नुभयो ।
बि.स.२०४० सालमा धरान ६ देशीलाइनमा पञ्चायती व्यवस्था विरुद्ध पम्प्लेटिङ गर्दैगर्दा प्रहरी गिरफ्तारीमा पर्नु भएका सुब्बा जोखिमको अवस्थामा पनि जुलुसको अगुवाई गर्दै राजा र पञ्चायत विरुद्धको अग्रमोर्चामा लाग्नु भयो । २०४६ सालमा प्रजातन्त्रको लागि आन्दोलन र २०६२/०६३ को जनआन्दोलनमा समेत लोकतन्त्रिक आन्दोलनमा अग्रमोर्चामै रहेर काम गर्नु भयो ।
निर्भीक नेता:
२०३७ सालमा अनेरास्ववियुको सदस्य बनेपछि राजनीतिमा होमिएका सुब्बा २०४७ सालमा आइपुग्दा युवा संघको नेताका रुपमा स्थापित भइसक्नुभएको थियो । धरान नगर कमिटी अध्यक्ष, सुनसरी जिल्ला संयोजक हुँदै दुई पटक जिल्ला अध्यक्ष, दुई पटक केन्द्रीय सदस्य हुनभयो । २०४८ सालमा नेकपा एमाले धरान नगर सदस्य बनेका सुब्बा सचिव हुदै तीन कार्यकाल अध्यक्ष बनेर धरान उपमहानगरलाई कुशलतापुर्वक नेतृत्व प्रदान गर्नुभयो ।
बि.स.२०५१ सालमा नेकपा एमालेको सरकारमा खेलकुद विकास समिति सुनसरीको सचिव, २०५४ सालको स्थानिय निर्वाचनमा धरान १७ बाट वडा सदस्य निर्वाचित हुँदै जिल्ला विकास समिति सुनसरीमा इलाका नम्ब २ बाट जिविस सदस्य समेत हुनुभयो ।
भन्नु पर्ने विषयहरु बुट्टा नभरी सिधै राख्ने र आफुलाई चित्तनबुझेको कुरा स्पष्ट राख्नसक्ने सुब्बा हक्की, निडर, प्रष्टवक्ता र कुशल संगठकको रुपमा परिचय बनाउनु भएको थियो । अरुको चित्त बुझाउनका लागि हुनै नसक्ने कुरा पनि हुन्छ भन्ने स्वभाव उहाँंमा थिएन । समकक्षि मात्र होईन पार्टीका माथिल्ला तहका नेताहरु पनि सुब्बा संग हच्किन्थे । लामो अनुभव, दृढ, निर्णय क्षमतामा तिक्ष्ण र कार्यान्वयनमा दृढता उहाँंको स्वभाव थियो ।
पारदर्शीता:
नेता भ्रष्ट हुन्छन् भन्ने धारणा जनतामा छ तर सुब्बा धरानमा पारदर्शी नेताका रुपमा चिनिनुहुन्छ । लामो समय पार्टी प्रमुख भएर, जनप्रतिनिधि भएर कामको अनुभव भएका सुव्वालाई आर्थिक अपचलन र अनियमिततामा कसैले औल्याउन सकेनन् । बरु फरक विचारकाले पनि साथ दिए तर कसैले कुरा काट्न पाएनन् ।
सपना र पक्षधरता:
धरानलाई जनसहभागीताको नमुना शहर भनेर नेपालमै चिनाउने काम नेकपा (एमाले) ले गरेको हो । सफा र विकासमा जनसहभागिता रहेको धरानलाई व्यवस्थित बनाउन सुकुम्बासीहरुलाई घर नम्बर दिने योजना मेयर तारा सुब्बाकै थियो । मेयर निर्वाचित भए लगतै तीनकुने सुन्दर बस्ती विकास आयोजनामा बसपार्क निर्माण, खानेपानीको दीर्घकालीन समाधानका लागि काम थालिसक्नु भएको थियो ।
धरानलाई स्मार्ट सिटी बनाउने, धरानका चारवटै प्रवेशद्धारमा सांस्कृतिक पहिचान सहितको प्रवेशद्धार बनाउने, शान्तिस्तुपा निर्माण गर्ने, सुकम्बासी नमुना बस्ती बनाउने, सुकुम्बासीहरुलाई सहुलियत दरमा ऋण उपलव्ध गराउने, केवलकार सञ्चालन गर्ने, नगर विकास लगानी बोर्ड निर्माण गर्ने सपना सुब्बाको थियो । शिक्षा, स्वास्थ्य र पर्यटनमा विशेष योजना थियो । विशेष गरि भूमिहिन सुकुम्बासी, गरिखाने श्रमजिवि र मजदुरका बीच उहाँ छपक्कै भिज्नु भएको थियो । तारा सुब्बा जति जनस्तरमा लोकप्रिय नेता विरलै भेटिन्छ ।
अटल रहेको स्वाभिमान:
मृगौला प्रत्यारोपन गरेका व्यक्तिले समयमै खानपिन तथा औषधी नखानु, उपचारमा समेत ढिलाई हुनु उहाँको अर्लि मृत्युका कारणहरु थिए । उपचारमा ढिलाहुनुमा कतिपय प्रसंगहरुले त्यो बेला उहाँमा चरम आर्थिक अभाव रहेको बताइन्छ । मेयरले सरकारी सुविधाबाटै खर्च व्यवस्थापन गर्न सक्नुहुन्थ्यो तर उहांको स्वाभिमानी र स्वभावले सेवा सुविधा लिन अनिच्छा प्रकट गरेको देखिन्छ । त्यसको पछाडी केही मिडिया र मिडियाकर्मीले उहांलाई फलो गरिरहेकाले पनि उहांले त्यसो गर्नु भएन । अन्ततः स्वाभिमान नडगमगाई मृत्यु रोज्नु भयो ।
चम्किला ताराः
उहाँ तेह्रथुमको खाम्लालुङ ८ स्थित एक किसान परिवारमा जन्मनुभयो । बुबा उजिरसिंह हुक्पा चोङ्बाङ र आमा फूलमाया लिम्बुको ४ छोरा र ३ छोरीमध्ये कान्छा छोराकोरुपमा उहाँले धर्तीमा पाइला टेक्नु भएको थियो । जीवनको अनेकौ उतारचढाव र संघर्षका खुटकिलाहरु पार गरेर मात्रै उहाँ चम्किलो तारा बन्नुभयो । उहाँको चमकमा उहाँकी जीवनसंगीनी बिन्दु सुब्बाको ठुलो योगदान छ । राजनीतिक वृत्तमा उहाँलाई एक निष्ठावान, बोल्ड निर्णय लिनसक्ने, प्रष्टवक्ता र कुशल नेताकोरुपमा लिने गरिन्छ ।
उमेर राजनीतिक चेत:
सुब्बाले ३ कक्षासम्म खाम्लालुङको कालिका प्राविमा अध्ययन गर्नुभएको थियो । त्यसपछि भने उहाँ झापाको गोलधापमा कक्षा ४ अध्ययन गर्न झर्नुभएको थियो । पञ्चायती व्यवस्थाविरुद्धको विद्यार्थी आन्दोलन चलिरहेको थियो । १३ वर्षकै उमेरमा उहाँ पनि अन्य विद्यार्थीहरुसँगै जुलुसमा सहभागी हुनुभयो । अध्ययनको सिलसिलामा उहाँ २०३७ सालमा धरान आउनु भयो । शिक्षा निकेतन माविमा भर्ना भएर अध्ययन थाल्नुभयो र २०४२ सालमा एसएलसी दिनुभयो । मावि तहमा शुल्क अत्यधिक वृद्धि भएपछि त्यसकोविरुद्धमा विद्यार्थीहरुले आन्दोलन गरेका थिए । त्यस आन्दोलनमा सुब्बा पनि सहभागी हुनुभयो, र भाषण नै गर्नुभएको थियो । २०४० सालको त्यस घटना हुदा उहाँ कक्षा ८ मा अध्ययन गर्दैहुनुहुन्थ्यो । त्यसबेला नै उहाँ अनेरास्ववियुको सदस्य हुदै नगर कमिटि सदस्य बन्नुभयो । अध्ययनको लागि धरान आउनुभएका सुब्बाले धरानलाई आफ्नो कर्मथलो मात्र बनाउनुभएन, उहाँ मेयर नै हुनुभयो ।
धरान, एमालेको योगदान र भविष्य:
धरानलाई जनसहभागीताको नमुना शहर भनेर नेपालमै चिनाउने काम नेकपा एमालेले गरेको हो । धरानमा २०४९ साल र २०५४ सालको स्थानीय निर्वाचनमा जित हासिल गरेपछि लिएको नीति र कार्यक्रमले नै आधुनिक धरानको जग बसालेको हो । एमालेको नेतृत्वमा नगरपालिकाले ६०/४० को जनसहभागिताको नीति लियो, र मृत शहरबाट समृद्ध शहरको बाटोमा डोर्यायो । एमाले नेतृत्वकै मनोज मेयाङ्बो मेयर भएको समयमा धरानमा घण्टाघर बन्यो । भानुचौकको बसपार्कको विकल्प तीनकुने सुन्दर बस्ती विकास आयोजना धरान ८ मा बन्यो । एमालेकै नेतृत्वमा खानेपानीको दीर्घकालीन समाधानको लागि समिति नै बनाएर अध्ययन गरेको थियो र हालको परियोजना ल्याउन पनि निर्णायक भुमिका खेल्यो ।
धरानलाई कस्तो बनाउने ? दीर्घकालीन भिजन जरुरी छ त्यसका लागि नेकपा (एमाले) को अभाव हुन्छ । यतिबेला धरानले भोगिरहेको दुर्दशाको कारण तारा सुब्बा जस्ता जनप्रिय नेताको असामयिक अबसान नै हो । यो समय जति जति धरान बेशरम नाङ्गिरहन्छ त्यतित्यति बेला धराने जनताले प्रिय नेता तारा सुब्बा सम्झिरहन्छन् ।
प्रिय कमरेड तारा सुब्बाको सातौँ स्मृति दिवसका दिन उहाँलाई श्रद्धा व्यक्त गर्दछु ।
लेखक राई नेकपा (एमाले) कोशी प्रदेश सदस्य हुन् ।
